ekki nýr

[εʰkʲ:ɪ]

I. m ekka

II. adv

[ni:r̬]

a (A masc sg nýjan) ný, nýtt [niʰtʰ:]; comp nýrri, superl nýjastur

[nau:l̬]

f nálar, nálar

1) игла, иголка

2) стрелка ( компаса)

3) травинка, былинка

1) light, opp. to þungr;

2) active, nimble (l. á sér); vera á léttasta skeiði, to be at one’s most active age; ek em nú af léttasta skeiði, I am past my best years;

3) unencumbered, free; verða léttari (at barni), to be delivered of a child; e-m verðr harms síns léttara, one is eased of one’s grief;

4) light, easy (mœddist hann fyrir þeim ok gekk þeim léttara); var veðr létt, the wind was light;

5) cheerful, gladsome (var konungr þá l. í öllum rœðum); e-m segir eigi létt hugr um e-t, one has apprehensions;

6) of small value; leggja e-t í léttan stað, to think lightly of.

* * *

adj., léttari, léttastr, [cp. Ulf. leihts = ἐλαφρία, 2 Cor. i. 17; A. S. leoht; Engl. light; O. H. G. lihti; Germ. leicht; Dan. let; Swed. lätt; cp. Lat. levis; Gr. ἐ-λαφ-ρός]:—light, of weight; bjórtunnu eða annað eigi léttara. Bs. i. 389.

2. of the body; manna fimastr ok léttastr á sér, Fms. x. 73; vera á léttasta skeiði (aldri), to be at one’s most active age; þá er Haraldr var á léttasta skeiði aldrs, Eg. 536, Ó. H. 68; ek em nú af léttasta skeiði, ok ekki til slíks færr, I have passed my best years, Háv. 40:—the phrase, verða léttari, to give birth, ‘to be lightened of the womb,’ Spenser, (ú-létt = heavy with child); ok nu líða stundir fram lil þess er hón verðr léttari, ok fæðir hón sveinbarn, Fms. xi. 53, Nj. 91, Ísl. ii. 11), Ó. H. 144, Fs. 143, 190; verða léttari barns (= at barni), N. G. L. i. 131.

II. metaph. light, easy; mæddisk hann fyrir þeim ok gékk þeim léttara, Eg. 192; þvíat þat kann henda at mönnum verðr harms síns léttara ef um er talat, Fms. vii. 105:—light, of wind, var veðr létt ok segltækt, 286; hann siglir út léttan land-nyrðing, Ld. 116.

2. light, mild, gladsome, of manners or countenance; var konungr þá léttr í öllum ræðum, Eg. 55; léttr í málum, Ls.; léttr ok linr í máli, gracious, Germ. huldvoll, Bs. i. 154; hann var við alla menn léttr ok kátr, Nj. 48; hverjum manni kátari ok léttari ok vakrari, Fms. x. 152; e-m segir eigi létt hugr um e-t, to have apprehensions, Fs. 38, Fms. vi. 211.

3. of value, light, vile; glitaðan dúk sæmiligan ok annan léttari, Vm. 32; betri, opp. to léttari, Dipl. iii. 4; hinar betri, hinar léttari, Vm. 58; létt fæða, light fare, Mar.; léttr forbeini, Bs. ii. So; leggja e-t í léttan stað, to think lightly of, Grett. 175 new Ed.

B. COMPDS: léttabragð, léttakona, léttasótt, léttbrúnn, léttbrýnn, léttbúinn, léttbærr, Léttfeti, léttfleygr, léttfæri, léttfærr, léttfættr, létthendr, létthjalað, létthlaðinn, létthugaðr, léttklæddr, léttlátr, léttleikr, léttliga, léttligr, léttlífr, léttlyndi, léttlyndr, léttlæti, léttmeti, léttmæltr, léttúð, léttúðigr, léttvaxinn, léttvígr, léttvísi, léttvægr.

* * *

(gen. nætr, pl. nætr), f. night, = nátt; at miðri nótt, of miðja nótt, about midnight; um nóttina, through the night, during the night; um nóttina áðr, the preceding night; í nótt, tonight (eigi mun hann láta drepa Egil í nótt); the last night (ek ók í nótt eptir viði); nætr ok daga, both by day and by night; nóttin helga, the holy night, Christmas night.

* * *

f., gen. nætr, pl. nætr; the old writers mostly spell this word thus (not nátt), agreeably with its mod. sound and form; this, however, is not a real ó, but a remains of the old umlaut ́ (n́tt); nom. nótt, Sdm. 26, Hkv. 1. 2, Vþm. 24, 25, Gkv. 2. 12, Skm. 42, Alm. 29, 30, Sks. 50 new Ed.: acc. nótt, Hm. 112; miðja nótt, Grág. (Kb.) i. 36 (four times), 32, 37; þvátt-n́tt, id.: dat. nótt, Ó. H. 187, Vsp. 6; nóttina, Ó. H. 62, 72, 115, 118 (twice), 187, Íb. 12, Edda 28, 29, 89, Fb. ii. 381: dat. pl. nóttom, Vkv. 6, Hkv. 2. 51; so also in old rhymes, nótt, óttu, Fms. vi. (in a verse): the spelling with á chiefly occurs in Norse MSS. or in writers influenced by the Norwegians, dag ok nátt, Stj. 15, and so rhymed in Skíða R. 194; náttinni, Stj. 15, 16: gen. nætr, passim; náttar only in a few compds: pl. nætr, but næternar (irreg.), Kb. i. 33, 36. In most kindred Teut. languages with á, not ó: [Goth. nahts; A. S. and Engl. night; O. H. G. naht; Germ. nacht; Swed. natt; Lat. noct-is; Gr. νύξ, νυκτ-ός.] ☞ A dat. sing. nóttu is used in mod. poets, e. g. Bs. ii. 479 (in a poem of 1548); eg var að ráða árið um kring það Egill kvað á nóttu, in a ditty of Björn á Skarðsá; and even in acc., þessa nóttu þegar í óttu, það til bar, Hallgr. Pétr; but in old vellums this form is not attested; for the Jd. 39, line 8 (sáttir á einni nóttu), is a mod. conjectural addition, as the vellum (Cd. Reg.) ceases at line 7 of that verse.

B. The night; en at miðri nótt, Ó. H. 187, Edda 29; of miðja nótt, id.; nótt ok degi, Sks. 54; nótt með degi, day and night, Gísl. 14; í alla nótt, all night long, Eg. 418; um nóttina, through the night, Fms. vi. 16; þá nótt, that night, Grág. ii. 322; nótt ok dag, night and day; í nótt, to-night, Eg. 283, 416: the last night, 564, Ísl. ii. 156; í alla nátt Skíða R.; um nætr sakir, for one night, Bjarn. 53: in some phrases the plur. only is used, bæði um nætr ok um daga, both by day and by night, Sks. 63 new Ed.: so also, bjóða góðar nætr ! to bid good night,—Guð gefi þér góðar nætr ! Jóla-nótt, Yule night, Grág. (Kb.) passim; haust-nótt, an autumn night; hý-nott, the bridal night; nótt ina helgu, the holy night = Germ. weih-nachten = Christmas night, Gþl. 295, 297. The years of one’s age were counted by the Yule nights, N. G. L. i. 31, 32, see the remarks to Jól:—sayings, nótt skal nema nýræða til = ἐν νυκτι βουλή, Spenser’s ‘night, they say, gives counsel best,’ Hrafnag. 22; það er tjaldað til einnar nætr, a tent raised for one night, i. e. brief and shifty; láta þar nótt sem nemr, see nema; það er ekki öll nótt úti enn. Time was (and still is) counted, not by days, but by nights (as years are by winters); eigi síðarr en nótt sé af þingi, Grág. i. 101; enda skal eigi Leið vera fyrr en fjórtán nætr eru frá alþingi, 122; tveggja nátta Leið, id.; sjau nóttum fyrir sumar, ii. 244; þá er sextán nætr eru liðnar frá þingi, 80; nefna féránsdóm fjórtán nóttum eptir vápna-tak, 81; fám nóttum siðarr, Bs. i. 321; hann var eigi lengr á Leið en þrjár nætr, Fms. ix. 267; níu nóttum síðarr, Edda 23; þrjátigi nóttum síðar, Bs.: hence, mánuðr þritog-náttar, a calendar month, Íb. 7, K. Þ. K., cp. ein-nættr, etc.; an infant is in Iceland said to be so many ‘nights’ old, tíu nátta gamalt, einnar nætr. So Tacitus tells us that the Germans of his day, nec dierum numerum ut nos sed noctium computant, Germ. ch. 11; it still survives in Engl. ‘fort-night:’—in poetry the winter is called bear’s night (bjarnar-nótt, húns-nótt), Edda, Fas. i. (in a verse), Rekst.

II. mythical, Nótt, the giantess Night, daughter of Nörfi and the mother of Earth and Day, Edda, Sdm., Vþm.

C. COMPDS:

I. náttar-: náttar-lega, u, f. night-quarters, Boldt 169. náttar-tal, n. a tale or number of nights, Mar. náttar-tími, a, m. = nætrtími, Stj. 16, 71, Fas. ii. 371. náttar-þel, n., in the phrase, á náttarþeli, at dead of the night, Fms. vii. 57, x. 413, Rd. 284, Orkn. 74, Bs. i. 139, N. G. L. i. 62.

II. nætr-: nætr-björg, f. help through the night, Bjarn. 43. nætr-elding, f. the ‘eld of night,’ i. e. the end of night (see elding), Fms. iv. 263, xi. 241, Hrafn. 20, Stj. 787. nætr-ferðir, f. pl. night wanderings, Fas. iii. 478. nætr-friðr, m. peace, truce during the night, Fbr. 98, v. l. nætr-frost, n. a night frost. nætr-fyllr, f. one night’s fill, N. G. L. i. 144. nætr-gagn, n. a chamber-pot. nætr-gali, a, m. [from the Dan. nattergal, Germ. nachtigall], the nightingale, (mod.) nætr-gamall, adj. one nigbt old, Rb. 522. nætr-gestr, m. a night guest, one who stays the night, Gullþ. 30. nætr-gisting, f. the staying a night. nætr-greiði, a, m. a night’s entertainment, Fas. i. 94. nætr-greiðing, f. = nætrgreiði, Fas. iii. 209, 219. nætr-göltr, n. a roving about by night. nætr-kuldi, a, m. night-cold, Stj. 97. nætr-langt, n. adj. night-long. Fas. i. 77. nætr-ligr, adj. nocturnal, Sks. 627. nætr-skemtan, f. night-enjoyment (euphem. = cohabitation), Fas. iii. 210. nætr-staðr, m. = náttstaðr; in the saying, einginn ræðr sínum nætrstað. nætr-tími, a, m. night-time. nætr-vist, f. night-quarters, Fms. i. 69.